Φαρμακευτική αυτοθεραπεία: μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική
Και ποιος δεν καταφεύγει στο οικιακό του φαρμακείο με το που ξεσπά ένα ήπιο κρυολόγημα, αντί να κλείσει ένα ραντεβού στον γιατρό; Η αυτοθεραπεία αποτελούσε ανέκαθεν κοινή πρακτική στην Ελλάδα, αλλά ως συνήθεια εντάθηκε ακόμη περισσότερο με την υγειονομική κρίση. Σύμφωνα με μελέτη του ΣΦΕΕ για τη φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα, η αγορά των μη συνταγογραφούμενων σκευασμάτων κινείται ανοδικά, καθώς οι πωλήσεις μη συνταγογραφούμενων προϊόντων αυτοθεραπείας το 2021 ανήλθαν σε 180 εκατ. ευρώ από 150 εκατ. ευρώ το 2018. Ωστόσο, η αυτοθεραπεία δεν είναι εντελώς ακίνδυνη.
Η συμβουλή των ειδικών
Όπως τονίζει στην ιστοσελίδα του και ο Σύνδεσμος Φαρμάκων Ευρείας Χρήσης (ΕΦΕΧ), η αυτοθεραπεία σε καμιά περίπτωση δεν υποκαθιστά τον ρόλο του γιατρού. Οι ασθενείς θα πρέπει πάντα να αναζητούν περαιτέρω ιατρική συμβουλή, όταν τα συμπτώματα επιμένουν, η κατάσταση επιδεινώνεται ή υποτροπιάζει, υπάρχει έντονος πόνος, έχουν δοκιμαστεί ένα ή περισσότερα φάρμακα χωρίς επιτυχία ή εμφανίζονται ανεπιθύμητες ενέργειες.
Ειδικότερα, όσον αφορά τις ανεπιθύμητες ενέργειες των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν ότι μπορεί ορισμένες φορές να οδηγήσουν σε σημαντικά προβλήματα υγείας που ενδέχεται ακόμη και να απαιτήσουν εισαγωγή σε νοσοκομείο ή, ακόμα χειρότερα, χειρουργική επέμβαση. Η κατάχρηση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων, είτε λόγω της άγνοιας για τον ορθό τρόπο λήψης τους, τις αντενδείξεις ή αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα ή τρόφιμα, και την ενδεδειγμένη διάρκεια χρήσης τους, είτε λόγω μη αναζήτησης ιατρικής συμβουλής, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Για αυτόν τον λόγο, παρά την απουσία ιατρικής παρέμβασης, ο ασθενής θα πρέπει να λάβει από τον φαρμακοποιό –και όχι από φίλους ή συγγενείς– συγκεκριμένες οδηγίες για την ασφαλή χρήση των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
Γιατί, όμως, η αυτοθεραπεία παρουσιάζει αυξητική τάση;
Πρώτα απ’ όλα, υπάρχουν διαφορετικές μορφές αυτοθεραπείας, οι οποίες περιλαμβάνουν:
- χρήση φαρμάκων που έχουμε ήδη διαθέσιμα στο οικιακό μας φαρμακείο,
- αγορά μη συνταγογραφούμενων προϊόντων για την προστασία της υγείας με στόχο την αντιμετώπιση ήπιων συμπτωμάτων και ασθενειών,
- αυτοθεραπεία ως προληπτικό μέτρο για τη βελτίωση της υγείας, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την πρόληψη κρυολογημάτων και άλλων ήπιων προβλημάτων υγείας.
Αν και ο βασικός λόγος επίσκεψης στο φαρμακείο είναι η εκτέλεση κάποια συνταγής φαρμάκων, σε ποσοστό 89,5%, τα ποσά που παρόλα αυτά διέθεσαν οι Έλληνες καταναλωτές το 2021 για μη συνταγογραφούμενα φάρμακα άγγιξαν τα 308 εκατ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά κατά 8 εκατ. ευρώ το ποσό του 2020. Παράλληλα, την ίδια χρονική περίοδο, οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών φαρμακείων παρουσίασαν αύξηση 27%. Ωστόσο, στις κατηγορίες που αυξήθηκαν σε αξία online αγορών δεν συμπεριλαμβάνονται τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, επειδή η ελληνική νομοθεσία διαφέρει από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Οι κατηγορίες που σημείωσαν αύξηση αφορούν κυρίως τον τομέα της αυτοφροντίδας, δηλαδή συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες, βρεφικά και παιδικά είδη, προϊόντα ομορφιάς και προσωπικής φροντίδας και προϊόντα υγείας (π.χ. φαρμακευτικές μάσκες).
Οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή την εξέλιξη είναι πολλοί. Μερικοί πολίτες ενδέχεται να μην έχουν εύκολη πρόσβαση σε γιατρούς, ενώ άλλοι αποθαρρύνονται από τις μεγάλες περιόδους αναμονής μέχρι το ιατρικό ραντεβού. Έτσι, συχνά είναι ευκολότερο, γρηγορότερο και πιο βολικό να επισκεφτούν το πλησιέστερο φαρμακείο και να συμβουλευτούν τον φαρμακοποιό τους. Εμπιστοσύνη στον φαρμακοποιό του φαίνεται να δείχνει το 73,1% του πληθυσμού, ενώ 97% δηλώνουν ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες που παρέχονται στο φαρμακείο, όπως επιβεβαιώνουν στοιχεία από έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας το 2023. Επιπλέον, πάνω από 50% του πληθυσμού εμπιστεύεται τη συμβολή του φαρμακοποιού σε θέματα υγείας πέρα από τα ζητήματα των φαρμάκων.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της αυτοθεραπείας;
Η αυξανόμενη δημοφιλία της αυτοθεραπείας οφείλεται στα πολυάριθμα πλεονεκτήματά της.
- Αποτελεί γρήγορη λύση για ήπιας μορφής ασθένειες, ειδικά όταν η επίσκεψη σε γιατρό παρουσιάζει δυσκολίες.
- Επίσης, τα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα για τη φροντίδα της υγείας είναι πολλές φορές αρκετά οικονομικά.
- Τέλος, οι φαρμακοποιοί μπορούν να προσφέρουν συμβουλές κατά την επιλογή και τη χρήση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων και άλλων προϊόντων φαρμακείου, να ενημερώσουν τους ασθενείς για αντενδείξεις των φαρμάκων, πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις.
Πώς να πάρετε μόνοι σας φάρμακα με ασφάλεια
Για την ασφαλή και υπεύθυνη αυτοχορήγηση φαρμάκων και για τον μετριασμό των κινδύνων, ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες:
- Φροντίστε να διαβάζετε πάντοτε τις οδηγίες.
- Μην καταναλώνετε φάρμακα που έχουν περισσέψει (περιλαμβανομένων των αντιβιοτικών), επειδή η δοσολογία μπορεί να μην είναι κατάλληλη.
- Συμβουλευτείτε τον φαρμακοποιό σας και μην διστάσετε να κάνετε ερωτήσεις.
- Αποφύγετε την αναζήτηση στο Google. Αντίθετα, ανατρέξτε σε επίσημους ή κρατικούς ιστότοπους για πληροφορίες.
- Τηρήστε τη μέγιστη επιτρεπόμενη ημερήσια δόση και τη διάρκεια θεραπείας, όπως συνιστά ο φαρμακοποιός ή αναφέρεται στο φύλλο οδηγιών χρήσης του σκευάσματος.
- Σε περίπτωση οποιωνδήποτε αλλαγών στην κατάστασή σας, όπως η εγκυμοσύνη, ο θηλασμός, νέες θεραπείες κ.λπ., ενημερώστε τον φαρμακοποιό σας, ώστε να αποφύγετε πιθανές ανεπιθύμητες αλληλεπιδράσεις ή παρενέργειες.
- Αν τα συμπτώματα συνεχίζονται για περισσότερο από 5 ημέρες, επικοινωνήστε με επαγγελματία υγείας (φαρμακοποιό, νοσηλευτή, μαία κ.α.) για εναλλακτικές επιλογές ή συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Εάν εφαρμόζεται υπεύθυνα, η αυτοθεραπεία και η αυτοφροντίδα μπορεί να βοηθήσει τα εθνικά συστήματα υγείας στην εξοικονόμηση πόρων. Για κάθε ένα ευρώ που δαπανάται για την αυτοφροντίδα το ανταποδοτικό όφελος για τον πολίτη, την κοινωνική ασφάλιση και τη δημόσια υγεία είναι 7 ευρώ σύμφωνα με μελέτες.
Αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι να ζητάτε πάντα τη συμβουλή του φαρμακοποιού, για να επιτυγχάνετε τον στόχο της αυτοθεραπείας παραμένοντας ασφαλείς και υγιείς.
