Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται αύξηση του πληθωρισμού σε όλο τον κόσμο, καθώς πολλές χώρες σημειώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό πληθωρισμού των τελευταίων δεκαετιών1. Η εν λόγω αύξηση προκλήθηκε κυρίως από την πίεση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες κατά την έξοδο από την περίοδο του COVID το 2021, την οποία ακολούθησαν απότομες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 20222. Παρότι ο παγκόσμιος πληθωρισμός βρίσκεται σε υποχώρηση μετά την κορύφωσή του τον Ιούλιο του 2022, μια έρευνα της McKinsey διαπίστωσε ότι ο πληθωρισμός παραμένει κορυφαία πηγή ανησυχίας για δύο στους τρεις Ευρωπαίους καταναλωτές3.
Αυτό το άρθρο θα σας εφοδιάσει με τις πληροφορίες που χρειάζεστε για να κατανοήσετε τι είναι ο πληθωρισμός, πώς λειτουργεί, πώς μπορεί να σας επηρεάσει και πώς μπορείτε να προστατεύσετε τα χρήματά σας.
Τι είναι ο πληθωρισμός;
Ο όρος «πληθωρισμός» δηλώνει μια γενική αύξηση των τιμών. Ο ρυθμός του πληθωρισμού μετρά πόσο γρήγορα αυξάνονται οι τιμές σε ορισμένο χρονικό διάστημα, παρακολουθώντας το κόστος βασικών αναγκών, όπως διατροφή και στέγαση, καθώς και υπηρεσιών, όπως μεταφορές. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού υπολογίζεται συγκρίνοντας το φετινό με το περσινό κόστος των επιλεγμένων αγαθών και υπηρεσιών.
Όποια κι αν είναι τα αίτια του πληθωρισμού, αποτελεί έναν οικονομικό δείκτη που μπορεί να επηρεάσει τα χρήματά σας. Καθώς αυξάνονται οι τιμές, μειώνεται η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, δηλαδή κάθε ευρώ αγοράζει λιγότερα από ό,τι προηγουμένως. Παρότι ένας ήπιος πληθωρισμός κάτω από 3% ετησίως είναι κοινός στις υγιείς οικονομίες, ο υψηλός πληθωρισμός μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στα άτομα, στις επιχειρήσεις και στη γενική οικονομική σταθερότητα.
Μορφές πληθωρισμού
Υπάρχουν τρεις μορφές πληθωρισμού:
Πληθωρισμός ζήτησης
Αυτή η μορφή πληθωρισμού παρατηρείται όταν η γενική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες υπερβαίνει την προσφορά. Οι καταναλωτές ανταγωνίζονται μεταξύ τους για ανεπαρκείς πόρους, ώστε είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο και, κατά συνέπεια, αυξάνονται οι τιμές.
Πληθωρισμός κόστους
Αυτή η μορφή πληθωρισμού παρατηρείται όταν το κόστος παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών αυξάνεται, συχνά διότι έχει αυξηθεί το κόστος εισροών (π.χ. πρώτες ύλες). Στη συνέχεια, το αυξημένο κόστος περνά στους καταναλωτές με τη μορφή υψηλότερων τιμών.
Ενσωματωμένος πληθωρισμός
Αυτή η μορφή πληθωρισμού παρατηρείται όταν οι εργαζόμενοι προβλέπουν άνοδο των τιμών και απαιτούν υψηλότερες αμοιβές. Καθώς αυξάνονται οι αμοιβές, οι επιχειρήσεις αυξάνουν τις τιμές για να καλύψουν το κόστος εργασίας, προκαλώντας έναν κύκλο αύξησης των αμοιβών και των τιμών.
Πώς μετριέται ο πληθωρισμός;
Ο πληθωρισμός μετριέται από έναν εθνικό ή διεθνή οργανισμό που ελέγχει την τιμή μιας σειράς αγαθών και υπηρεσιών. Στην Ελλάδα, η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) υπολογίζει τον εθνικό δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ). Στη ζώνη του ευρώ, η Eurostat υπολογίζει τον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ). Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει μια διαδικασία τριών βημάτων για τον υπολογισμό του πληθωρισμού4.
1. Συλλογή τιμών
Οι τιμές εκατομμυρίων αγαθών και υπηρεσιών συλλέγονται και ομαδοποιούνται σε κατηγορίες. Περιλαμβάνονται καθημερινά αγαθά και υπηρεσίες, μαζί με διαρκή και πολυτελή είδη.
2. Στάθμιση ομάδων προϊόντων
Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες σταθμίζονται με βάση τη σπουδαιότητά τους στον μέσο προϋπολογισμό ενός νοικοκυριού. Τα καθημερινά αγαθά, όπως γάλα και ψωμί, βαρύνουν περισσότερο από ό,τι τα είδη πολυτελείας.
3. Στάθμιση κρατών
Τα κράτη σταθμίζονται ανάλογα με τη δαπάνη του μέσου νοικοκυριού τους σε σχέση με τη ζώνη του ευρώ συνολικά.
Με αυτήν τη διαδικασία, η ΕΚΤ υπολογίζει τον ρυθμό πληθωρισμού όχι μόνο ανά την Ευρώπη, αλλά και για κάθε κράτος-μέλος. Έχοντας ένα αξιόπιστο μέτρο του πληθωρισμού, η τράπεζα μπορεί να διαχειρίζεται τον πληθωρισμό και να διατηρεί τις τιμές σταθερές, ώστε οι καταναλωτές να μην φοβούνται να δαπανήσουν χρήματα5.
Αποφυγή συνεπειών πληθωρισμού με καλές χρηματοοικονομικές συνήθειες
Ο υψηλός πληθωρισμός μπορεί να επηρεάσει πολύ την κατάσταση των οικονομικών σας, διότι τα χρήματά σας αξίζουν λιγότερο από πριν. Για να μετριάσετε τις συνέπειες του πληθωρισμού, είναι πολύ σημαντικό να εφαρμόσετε στρατηγικές έξυπνης χρηματικής διαχείρισης σε βασικούς τομείς, όπως αποταμίευση, δαπάνες και οφειλές. Έτσι, θα μπορέσετε να προστατεύσετε τα χρήματά σας και τη χρηματοοικονομική σταθερότητα του νοικοκυριού σας παρά την αύξηση των τιμών.
Θέλετε να κάνετε ένα γρήγορο τσεκάπ των οικονομικών σας; Ανακαλύψτε σε τι οικονομική κατάσταση βρίσκεστε, απαντώντας στο κουίζ μας.
Αποταμίευση
Σε εποχές υψηλού πληθωρισμού, οι παραδοσιακοί αποταμιευτικοί λογαριασμοί ίσως να μην συμβαδίζουν με την άνοδο των τιμών, μειώνοντας την αξία των χρημάτων σας όσο περνά ο καιρός. Μπορείτε, όμως, να δοκιμάσετε τα παρακάτω:
- Συγκρίνετε τους διαθέσιμους αποταμιευτικούς λογαριασμούς και επιλέξτε όποιον θα παρέχει τον υψηλότερο τόκο, σε συνάρτηση με το επιθυμητό προφίλ ρίσκου, για να αντισταθμίσει την επίδραση του πληθωρισμού.
- Δείτε αν μπορείτε να βάλετε στην άκρη ένα μέρος των αποταμιεύσεών σας το οποίο γνωρίζετε πως δεν θα σας χρειαστεί σύντομα. Αυτά τα κεφάλαια μπορούν να επενδυθούν σε κατηγορίες στοιχείων οι οποίες διαχρονικά αποδίδουν καλά σε καιρούς πληθωρισμού, όπως εμπορεύματα του πρωτογενούς τομέα και ακίνητα.
- Προσπαθήστε να μεταφέρετε με συνέπεια ένα ποσοστό του εισοδήματός σας σε αποταμιευτικό λογαριασμό. Ακόμη κι αν το μηνιαίο ποσό είναι μικρό, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός «μαξιλαριού». Μάθετε πώς να πετύχετε τους χρηματοοικονομικούς στόχους σας αποταμιεύοντας με τον κανόνα 50–30–20.
Δαπάνες
Άμεση συνέπεια του πληθωρισμού είναι ότι τα χρήματά σας δεν επαρκούν για όσες δαπάνες πραγματοποιούσατε πριν. Μερικοί αποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης των δαπανών σας είναι οι εξής:
- Παρακολουθήστε τις συνήθεις δαπάνες σας, για να εντοπίσετε πού μπορείτε να τις μειώσετε και να αξιοποιείτε τα χρήματά σας όσο πιο αποδοτικά γίνεται.
- Επανεξετάστε τις συνδρομές σας: Αν δεν πηγαίνετε στο γυμναστήριο συχνά ή δεν χρησιμοποιείτε μια υπηρεσία streaming, θα μπορούσατε να διακόψετε προσωρινά ή οριστικά τη συνδρομή.
- Δώστε προτεραιότητα στις ανάγκες παρά στις επιθυμίες, επικεντρώνοντας τις δαπάνες σε απαραίτητα είδη. Για παράδειγμα, μπορείτε να μειώσετε τις παραγγελίες φαγητού από delivery και να προτιμήσετε την μαγειρική στο σπίτι.
Οφειλές
Καθώς αυξάνεται το επίπεδο του πληθωρισμού, οι κεντρικές τράπεζες των κρατών αυξάνουν τα επιτόκια, για να αποθαρρύνουν την πραγματοποίηση δαπανών από τους καταναλωτές. Επομένως, είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τις οφειλές σας προσεκτικά. Μερικές προτάσεις για να έχετε το χρέος σας υπό έλεγχο είναι οι παρακάτω:
- Προσπαθήστε να αποπληρώνετε πρώτα το υψηλότοκο χρέος, όπως πιστωτικές κάρτες, διότι το επιτόκιο μπορεί να αυξηθεί γρήγορα αν αυξηθεί ο πληθωρισμός.
- Αποφύγετε τη δημιουργία νέων οφειλών αν δεν είναι απόλυτα απαραίτητο, διότι το κόστος δανεισμού ίσως είναι υψηλότερο σε εποχές πληθωρισμού.
- Αν δυσκολεύεστε με υπάρχουσες οφειλές, θα μπορούσατε να συζητήσετε με έναν χρηματοοικονομικό σύμβουλο για να χαράξετε ένα βατό πλάνο αποπληρωμής.
Οι περίοδοι υψηλού πληθωρισμού μπορούν να αυξήσουν το γενικό κόστος ζωής και να μειώσουν την αγοραστική δύναμη. Σε αυτούς τους καιρούς, είναι πολύ σημαντικό να ενεργείτε προληπτικά, επανεξετάζοντας και προσαρμόζοντας διαρκώς τις στρατηγικές αποταμίευσης και δαπάνης, ώστε να ανταποκρίνονται στις συνθήκες της οικονομίας. Η διαμόρφωση καλών χρηματοοικονομικών συνηθειών (βελτιστοποίηση αποταμιεύσεων, παρακολούθηση δαπανών, διαχείριση οφειλών) θα σας φανεί πολύτιμη σε διαστήματα πληθωρισμού και όχι μόνο.
[1] World Bank Group, What Explains Global Inflation
[2] Office for Budget Responsibility, Why has recent inflation been stronger than we forecast?
[3] McKinsey & Company, An update on European consumer sentiment: Steady spending over the summer
[4] European Central Bank, The HICP – a harmonised measure of inflation in the euro area
[5] European Central Bank, Inflation measurement and the strategy review
Υγεία
Αυτοκίνητο
Σπίτι
Αποταμίευση
Ταξίδι
Επιχείρηση